"W poszukiwaniu źródeł stylu gry Magnusa Carlsena"

Gdy słuchamy utworów Strawińskiego, Liszta czy Musorgskiego i gdy jesteśmy w miarę obyci z muzyką klasyczną, bardzo łatwo rozpoznajemy po pierwszych taktach słuchanego utworu, tego lub innego muzyka. To co ich odróżnia, to właśnie niepowtarzalny styl, umiejętność obrazowania, akcentowania fraz muzycznych, operowanie rytmem i melodią itd. Muzyk szlifuje latami swój styl i doprowadza go do takiej perfekcji, że nie ma żadnej możliwości podrobienia go - konkursy muzyczne kończą się częstokroć nieprzyznaniem I nagrody, gdyż oceniający koneserzy uznają, że nikt nie sprostał trudnemu zadaniu oddania "ducha" danego utworu, indywidualności kompozytora. To ma często miejsce na Konkursach Chopinowskich. W 2005 roku w rzeczonym konkursie zwyciężył Rafał Blechacz, który po prostu zdominował swoich rywali, a jego brawurowe interpretacje dwóch koncertów fortepianowych Fryderyka Chopina zachwyciły jurorów. Nie każdy jednak może sprostać podobnemu zadaniu.

Często zastanawiam się jaki wpływ ma miejsce urodzenia, klimat, jednym słowem otoczenie dla tworzenia się stylu u danego kompozytora czy też szachisty. Bo wyobraźmy sobie taką sytuację, w której Chopin nigdy, nawet dnia nie był w Polsce, nie widział wolno meandrujących rzek naszej niziny, nie słuchał weselnych tańców wiejskich podczas swoich wypraw po interiorze kraju. Czy tak by brzmiały jego mazurki, ballady czy choćby te oba koncerty? No właśnie.

 Otoczenie, wręcz klimat nie jest bez znaczenia gdy obdarzony talentem w danej dziedzinie artysta rozwija swoją twórczość.

A jak jest z Magnusem Carlsenem? Co mnie uderza w jego twórczości, stylu gry? Czy w ogóle można już teraz, z czystym sumieniem określać daną partię, którą widzieliśmy, że została rozegrana "po carlsenowsku"? Szachowa klasyka dostarczyła nam już mnóstwo owych słów kluczy, określeń danego podejścia do rozgrywania partii szachowej. Jest styl "rubinsteinowski", można zagrać "po talowsku" partię, wreszcie jest styl "petrosjanowski" itd. Każde z tych określeń oddaje pewien rodzaj rozumienia partii szachów i trzeba przyznać, że nasza dyscyplina pod tym względem jest bardzo pluralistyczna - co szachista, to inne rozumienie szachów. Różnorodność to wielki atut szachów i nie każdy sport dysponuje aż takim bogactwem.

Styl gry Magnusa Carlsena pomimo wielkiej głębi strategicznych zamysłów, tchnie według mnie północną prostotą i jest dość surowy w swoim wyrazie. Przyglądając się jego grze nie dostrzegam by dawał się ponieść gorącemu sercu, by zawierzał bardziej taktyce niż strategii. U Carlsena taktyka zawsze kończy strategicznie wygraną batalię ale nigdy na odwrót. Z całych sekwencji jego ruchów bije specyficzny chłód, który oddaje niespotykane w szachach piękno.

Magnus Carlsen

 Tutaj wypadałoby się zastanowić nad naturą Norwegów. Na dobry trop można trafić, gdy sięgnie się po rewelacyjną książkę norweskiego oceanografa i polarnika Fridtjofa Nansena "Podróż do Bieguna Północnego". Ta książka jest dziennikem pokładowym autora, któy na specjalnie skonstruowanym statku o nazwie "Fram", chciał zdobyć biegun północny wraz ze specjalnie dobraną ekipą śmiałków. Ów dziennik i spotkanie Nansena z surowym klimatem Bieguna Północnego, prosty sposób w jakim opisywał zjawiska zórz polarnych, zimne światło bijące z lodowców północy podczas dnia polarnego oraz pustkę i głębię nieba podczas długiej nocy polarnej pokazują, jak prosta potrafi się stać natura ludzka od setek lat warunkowana tak ciężkim klimatem. Nansen do Bieguna Północnego nie dotarł - gdy opuścił skuty lodem statek, z jednym ze swoich towarzyszy wraz z zaprzęgiem 28 psów, skierował się ku biegunowi, jednak stopniowo musiał się wycofywać ze swojego zamierzenia, gdyż mógł to przypłacić życiem. Zreszta prawie tak się stało - uznanego za zaginionego, odnalazła go jedna z ekspedycji w wybudowanej z kamienia chatce na Ziemi Franciszka Józefa. Polecam wam tę książkę, która doskonale oddaje naturę ludzi żyjących pod kołem podbiegunowym, ta pozycja jest niesamowitym zapisem spotkania się człowieka z dziką przyrodą Arktyki.
Norwegowie korzystają z krótkiego lata, które mija szybko jak sen i szykują się do długiej nocy. Każdy dzień dla Norwegów był walką o przetrwanie, o to by mogli poczuć chłodny, bo nie ciepły, powiew wiosny...

Czy styl gry Magnusa Carlsena zawiera część z tej charakterystyki, którą przedstawiłem wyżej? I tak i nie. Myślę jednak, że warto spojrzeć czasami na jego grę z podobnej perspektywy.


 Zdjęcie ze źródła: http://dienekes.blogspot.com/2010/09/magnus-carlsen-vs-world-or-shortcomings.html