"Wspomnienie o Natalii Gorbaniewskiej"

Parę razy zdarzyło mi się napisać o życiu splecionym nierozerwalnym węzłem z literaturą. Podobnie było i tym razem. Tak się złożyło, że o śmierci Natalii Gorbaniewskiej dowiedziałem się mając na kolanach otwartą książkę o Josifie Brodskim, w której jeden z wywiadów, przeprowadziła właśnie słynna rosyjska dysydentka. Dalszą część rozmowy Gorbaniewskiej z Brodskim czytałem już uważniej - gdy ktoś umiera, każdy jego gest, słowo, czyn, napisany wiersz, nabiera całkiem innego znaczenia...

 Ta wielka poetka zasłynęła tym, że 25 sierpnia 1968 roku wyszła na Plac Czerwony wraz z maleńkim dzieckiem i ośmioma przyjaciółmi, by zaprotestować przeciwko inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Natalia Gorbaniewska tak opisuje motywy tego bohaterskiego czynu:

 "Byłam wtedy lekkomyślna. Po prostu chcieliśmy mieć czyste sumienie. Nie mogłam zostawić syna, bo go karmiłam piersią. Kiedy śledczy zapytał mnie później, dlaczego to zrobiłam, odpowiedziałam: "żeby mi potem nie było wstyd przed dziećmi".

 Za tą demonstrację sąd nie wydał wyroku, a wysłał poetkę na przymusowe leczenie do zakładu psychiatrycznego. Wspomnienia z tego okresu zawarła w eseju "Przymusowe leczenie".

Była przyjaciółką Polski - uwielbiała polską literaturę, szczególnie była zafascynowana wierszami Miłosza.

I wtedy pokochałam te wiersze obce,

których dźwięk różnym uszom zgrzytał i trzeszczał,

i z tego się wzięły moje liczne nieszczęścia

i szczęścia. Więc odtąd jestem zawodowcem,

przysięgłym tłumaczem, który nocami 

zapomnianym słowem rosyjskim ów szczebiot

próbuje, szeleszcząc Dala stronicami

i mamrocząc jak nad księgą wróżebną. 

 Na język rosyjski przetłumaczyła Marka Hłaskę, Sławomira Mrożka, Tadeusza Konwickiego, Gustawa Herlinga - Grudzińskiego. Z poetów, rosyjski odbiorca dzięki jej przekładom poznał Cypriana Kamila Norwida, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Zbigniewa Herberta.

Gorbaniewska w kwietniu 2005 r. otrzymała obywatelstwo polskie, była laureatką Nagrody im. Jerzego Giedroycia, za przekłady literatury polskiej została odznaczona przez polski PEN Club. Od 1975 r. mieszkała w Paryżu, pracowała w emigracyjnych pismach. Była członkiem redakcji czasopisma "Nowaja Polsza". Zmarła w wieku 77 lat.

Pisała piękne wiersze. Oto jeden z nich w przekładzie Katarzyny Krzyżewskiej.

Śpij spokojnie człowiecze,

a w piecu napal wcześniej,

Świerszcz jak zwykle kaleczy

motyw tej samej pieśni.

Wigilia i Pasterka,

święta - minęło wszystko.

Czajnik ciekawie zerka,

czy Trzech Króli już blisko.

Czy gość mój, co się spóźnił,

żyje? Zgadnąć nie mogę.

Gdy konia kują w kuźni

żaba nadstawia nogę.

Foto: PAP\Grzegorz Hawałej ze strony Nie żyje Natalia Gorbaniewska, wielki przyjaciel Polski